Informator nr 54 luty 2015 r. – Artykuł nr 09

Jak legalnie ściąć drzewo w Polsce…

Ochrona przyrody stanowi ważny obowiązek każdego państwa. Realizowana jest przez wprowadzanie regulacji, które zabraniają niszczenia przyrody i wspomagają ją w trwaniu w możliwie niezmienionej postaci pomimo ciągłego natężenia działalności człowieka, wynikającego z urbanizacji i rozwoju przemysłu. W polskim prawie realizowana jest przede wszystkim przez Konstytucję RP, ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody i ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Ochrona przyrody jest także przedmiotem regulacji w prawie Unii Europejskiej oraz umowach międzynarodowych.

Z przepisów tych wynika, że:

• Uzyskanie zezwolenia na ścięcie drzewa jest bardzo trudne. Wymóg uzyskania zezwolenia na usunięcie prawie każdego drzewa lub krzewu zbyt mocno ingeruje w życie obywateli.
• Organy wydające zezwolenie na ścięcie drzewa, które jest decyzją uznaniową, niekiedy nie udzielają zgody na usunięcie drzewa z powodu zbytniego i niewystarczająco uargumentowanego przedkładania ochrony środowiska nad interes obywateli.
• Wniosek o wydanie zezwolenia na ścięcie drzewa wymaga spełnienia zbyt wielu wymogów formalnych, przede wszystkim zgody wszystkich współwłaścicieli nieruchomości. W przypadku nieruchomości wielolokalowej jest to bardzo trudne do uzyskania, a czasami wręcz niemożliwe (trwające sprawy spadkowe, wyjazd za granicę itp.).
• Opłaty za ścięcie drzewa lub krzewu oraz kary za zakończenie żywotności drzewa lub krzewu bez wymaganego zezwolenia są nieproporcjonalnie wysokie w odniesieniu do społecznej szkodliwości czynu. Kary nakładane za nielegalne ścięcie jednego drzewa wynoszą od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. W dniu 1 lipca 2014 roku Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy dotyczące nakładania kar są częściowo niezgodne z Konstytucją.
  Niezgodność z Konstytucją polega na sztywno określonej wysokości kary, której nie można dopasować do okoliczności. Ponadto Trybunał Konstytucyjny uznał kary za zbyt wysokie.
• W Polsce dużo trudniej jest ściąć drzewo niż w innych krajach, takich jak np. Wielka Brytania, Niemcy czy USA.

Zezwolenie na ścięcie drzewa wydawane jest w formie uznaniowej decyzji administracyjnej. Wynika to z art. 83 ustawy o ochronie przyrody – „Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta”. Klasyfikacja wydawania zezwolenia na usunięcie drzewa jako decyzji uznaniowej, to konsekwencja niesformułowania przesłanek określających, czym ma kierować się organ, wydając zezwolenie. Organ sam decyduje, czy powinien takiego zezwolenia udzielić, czy też nie, kierując się przesłankami zawartymi w treści art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego, czyli interesem społecznym i słusznym interesem obywateli. Regulacja ta może prowadzić do odmowy wydania zezwolenia z ograniczonym uzasadnieniem lub z powodu bardzo ogólnikowych przesłanek.

Według art. 127 Kodeksu postępowania administracyjnego, decyzje odmowne wydane przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta mogą być przedmiotem postępowania odwoławczego przed samorządowym kolegium odwoławczym, który kontroluje wydaną decyzję pod kątem merytorycznym. W przypadku utrzymania w mocy zaskarżonej decyzji, stosownie do art. 50 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, decyzja może być zaskarżona do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W przypadku wniesienia skargi, sąd nie będzie ustalał okoliczności faktycznych sprawy, np. badając czy drzewo było zdrowe, stanowiło zagrożenie dla życia lub miało mniejszy obwód niż ustalony przez organ administracji. Sąd przyjmie okoliczności faktyczne ustalone przez organ administracji i odniesie się do zarzucanego w skardze naruszenia prawa. Sąd zbada, czy organ mógł wydać zaskarżoną decyzję i czy zrobił to zgodnie z prawem.¹

Należy jednak wziąć pod uwagę, że wymóg z art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, to całkowicie osobne wymaganie, nie związane z podziałem na czynności zwykłego zarządu i przekraczające ten zarząd. Zgodnie z tym przepisem zgoda wszystkich współwłaścicieli jest potrzebna dla usunięcia drzew. Przepis ustawy o własności lokali ma charakter cywilnoprawny (reguluje stosunki między właścicielami), ustawy o ochronie przyrody administracyjno prawny (reguluje stosunki państwo – obywatel). Spółdzielnia jako zarządca ma prawo wobec współwłaścicieli do podejmowania pewnych decyzji, ale w tym przypadku jej możliwość działania jest ograniczona przez ustawę szczególną (ustawę o ochronie przyrody), przez wymóg uzyskania zgody wszystkich właścicieli. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 9 stycznia 2008 r. (II SA/Gl 824/2007), sąd stwierdził iż: W świetle art. 83 ust. 1 zd. 2 ustawy o ochronie przyrody, nawet wzgląd na ważny interes publiczny, czy prywatny, nie uzasadnia odstąpienia od ustawowego obowiązku uzyskania zgody wszystkich współwłaścicieli na wycięcie drzewa.

Na marginesie powyższych rozważań bardzo interesujące są wskazania Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Lublinie w decyzji z dnia 15.07.2014 r. Kolegium wyraźnie stwierdza, że:
„…to na współwłaścicielach nieruchomości spoczywa obowiązek utrzymania nieruchomości w należytym stanie. W konsekwencji zgodnie z unormowaniami kodeksu cywilnego (art. 415 i następne) za szkodę wyrządzoną osobie lub mieniu przez upadające drzewo lub gałąź, odpowiada właściciel (współwłaściciel) nieruchomości, na której się ono znajduje.
Zatem współwłaściciele nieruchomości w przedmiotowej sprawie winni rozważyć, czy ewentualna wycinka drzew jest potrzebna i czy nie leży ona w ich interesie. W przeciwnym razie, w przypadku zaniechania stosownych działań zmierzających do usunięcia drzewa znajdującego się w złym stanie fizycznym, muszą się liczyć z konsekwencjami tego i odpowiedzialnością za szkody wyrządzone przez ich drzewo.”

¹ W tekście wykorzystano m.in. tezy z analizy Forum Obywatelskiego Rozwoju pt. „Przepisy dotyczące uzyskania zezwolenia na ścięcie drzewa w Polsce należy zliberalizować” Radosława Maruszkina